Αυτοί είναι δύσκολοι καιροί για όποιον αγαπά την Ελλάδα. Μια σειρά από επώδυνα μέτρα λιτότητας, που απαιτούσαν θυσίες και θάρρος, αποδείχθηκαν ανεπαρκή. Η κοινή γνώμη, που αρχικά υποστήριζε την ανάγκη να μπει ένα τέλος στην πολυετή δημοσιονομική ασωτία, σταδιακά δυσανασχετεί. Χιλιάδες άνθρωποι κατέβηκαν στο δρόμο για να διαμαρτυρηθούν κατά του συνόλου της χρεοκοπημένης ελληνικής πολιτικής τάξης, της ίδιας που πιστωνόταν με την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Υποτίθεται πως η δημοκρατία είχε βάλει τέλος στην περίοδο της ξενοκρατίας: η Ελλάδα είχε ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ως ίσος προς ίσον, ξεφεύγοντας από την ανάγκη να ζει υποταγμένη στους ξένους. Αλλά σήμερα, ακόμα κι αυτό τίθεται εν αμφιβόλω
Εδώ και λίγους μήνες, θα έγραφα πως η Ελλάδα δεν έχει άλλη επιλογή από το να καταπιεί όποιο φάρμακο της χορηγήσει η ΕΕ και το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ). Δεν είμαι πια τόσοβέβαιος. Αλλά και η χρεοκοπία δεν είναι εύκολη επιλογή, μιας που οι επιπτώσεις της παραμένουν ασαφείς.
Η Ελλάδα αρνήθηκε κι άλλοτε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές της, στην κορύφωση της κρίσης του μεσοπολέμου, το 1932. Η σύγκριση και μόνο με εκείνη την περίοδο υπογραμμίζει πόσο σοβαρή είναι η τρέχουσα κρίση. Όταν η κυβέρνηση Βενιζέλου εγκατέλειψε τον «κανόνα του χρυσού» και προχώρησε σε στάση πληρωμών, το έκανε απρόθυμα και κατέβαλε βαρύ πολιτικό κόστος. Αλλά το υλικό κόστος της επιλογής ήταν τότε ανεκτό. Ένας από τους λόγους ήταν πως είχαν χρεοκοπήσει κι άλλες χώρες. Καθώς η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν σε αναβρασμό, η Ελλάδα είχε λελογισμένες οικονομικές απώλειες. Φυσικά, οι δανειστές της δεινοπάθησαν: αλλά το ελληνικό χρέος βρισκόταν ως επί το πλείστον σε χέρια Ευρωπαίων και Αμερικανών ιδιωτών, οπότε κανείς δεν ασχολήθηκε και πολύ. Περιέργως, η χρεοκοπία δεν έβλαψε και πολύ την ελληνική οικονομία. Προστατευμένη καθώς ήταν από το διεθνή ανταγωνισμό λόγω των δασμών και των νομισματικών περιορισμών, αναπτύχθηκε ραγδαία το υπόλοιπο της δεκαετίας, και δημιουργήθηκαν σημαντικές βιομηχανικές μονάδες. Κοντολογίς, η στάση πληρωμών δεν ήταν και τόσο κακή ιδέα τη δεκαετία του '30.
Δυστυχώς για την Ελλάδα, σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Αν δεν την ακολουθήσουν στη χρεοκοπία κι άλλες χώρες και αν δεν καταρρεύσει εντελώς το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, η χώρα θα καταβάλει βαρύ αντίτιμο όποτε τολμήσει να ξαναβγεί στις διεθνείς χρηματαγορές. Η οικονομική εσωστρέφεια δεν είναι πια δυνατή, διότι οι Έλληνες, όπως κι όλοι οι άλλοι, έχουν πια καλομάθει στα εισαγόμενα αγαθά, αλλά και διότι η ελληνική οικονομία δε διαθέτει πια τα περιθώρια εσωστρεφούς ανάπτυξης που διέθετε εδώ κι 70 χρόνια. Επιπλέον, σήμερα το ελληνικό χρέος βρίσκεται στα χέρια των ιδιωτικών τραπεζών και των Ευρωπαίων φορολογουμένων -που σήμερα τσακώνονται για το ποιος «θα πληρώσει το μάρμαρο» της νέας ενίσχυσης στην Ελλάδα-και κάθε χρεοκοπία της Ελλάδας θα έγειρε αυτομάτως μεγάλη εχθρότητα κατά της χώρας και θα συνοδευόταν από ραγδαία μείωση της επιρροής της στη διεθνή σκηνή.
Οπότε το βάρος της απόδειξης της αξιοπιστίας των λεγομένων τους, εξακολουθούν να το φέρουν όσοι προτείνουν διαφορετικές λύσεις. Η οργή του κόσμου που κατακλύζει τους δρόμους και τις πλατείες της Αθήνας είναι κατανοητή. Αλλά η χρεοκοπία δύσκολα θα καλυτερεύσει τη μοίρα τους.
Αλλά πάλι, πόσο νοιάζονται; Μερικές φορές τα συναισθήματα παίρνουν το πάνω χέρι από τη λογική και διαμορφώνουν τις εξελίξεις. Μεταβάλλονται σε απελπισμένο μέσο να αναληφθεί η πρωτοβουλία των κινήσεων. Έτσι, ότι κι αν λένε οι αναλύσεις κόστους-ωφέλειας για τη χρεοκοπία, το πιο πιεστικό ζήτημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και συνολικά η ΕΕ, είναι πολιτικό. Ο κόσμος δεν πρόκειται να αποδεχτεί περαιτέρω περικοπές αν θεωρεί πως αυτές κατευθύνονται στις τσέπες των πλουσιοπάροχα αμειβόμενων Ευρωπαίων τραπεζιτών, και δε θα στηρίξει την κυβέρνησή του αν δεν πιστεύει πως διαθέτει μια θετική στρατηγική για την ανάκαμψη.
Αν όμως η λαϊκή στήριξη προς την κυβέρνηση εκλείψει, όπως φαίνεται πως σιγά-σιγά συμβαίνει, η χώρα πιθανότατα θα χρεοκοπήσει, ούτως ή άλλως. Αυτή πιθανότατα θα είναι η χειρότερη εξέλιξη, τόσο για την Ελλάδα όσο και για την Ευρώπη. Το βάρος της ευθύνης πέφτει πια στις πλάτες των Ευρωπαίων ηγετών, που καλούνται να εγερθούν υπεράνω των βραχυχρόνιων λύσεων και της σύγχυσης μεταξύ πραγματικότητας κι επιθυμίας, που χαρακτήριζαν ως σήμερα τις επιλογές τους -με πιο προφανή την πρόσφατη συμφωνία ΕΕ-ΔΝΤ- και να θεωρήσουν την περαιτέρω βοήθεια ως τμήμα ενός ρεαλιστικού σχεδίου για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Με βάση τις παρελθούσες επιδόσεις τους, ας κρατήσουμε την αναπνοή μας.
Ο Mark Mazower είναι καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου