Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Brunel University
Οι έννοιες «κράτος» και «εθνική κυριαρχία» είναι παραδοσιακά αλληλένδετες, καθώς δεν μπορούμε να φανταστούμε τη μία χωρίς την άλλη. Κι όμως, η κατιούσα, αν όχι ο θάνατος, της κυριαρχίας ξεκίνησε απότομα αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, γύρω στο 1990. Το κράτος αποτελείται από απτούς, αντικειμενικούς παράγοντες, κυρίως εδάφη, σταθερό πληθυσμό και μία βασική μορφή συνοχής.
Η κυριαρχία είναι η κόλλα που ενώνει αυτούς τους τρεις παράγοντες σε ένα σώμα, έτσι ώστε αυτό να αντιμάχεται όλες εκείνες τις δυνάμεις, εσωτερικές και εξωτερικές, που απειλούν την ακεραιότητά του. Μία από τις θεμελιώδεις εκφάνσεις της εθνικής κυριαρχίας στις διεθνείς σχέσεις είναι η απαγόρευση της επέμβασης στα εσωτερικά άλλων χωρών. Αυτή η αρχή θεωρούνταν τόσο ιερή, που στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αρκετές κυβερνήσεις προέβησαν σε γενοκτονίες κατά των λαών τους και παρ' όλα αυτά ούτε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αλλά ούτε και άλλα κράτη μονομερώς επενέβησαν για να σώσουν τα θύματα. Η εθνική κυριαρχία σχετίζεται επίσης και με την επιλογή πολιτικού συστήματος, τον τρόπο διακυβέρνησης, καθώς και την εκμετάλλευση του εθνικού πλούτου.Είναι αρκετοί οι λόγοι για τη θανάτωση της κυριαρχίας. Ο ένας έχει να κάνει με τη δημιουργία αποδυναμωμένων κρατών στον παγκόσμιο χάρτη. Το Κοσσυφοπέδιο, για παράδειγμα, έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κράτους και, συν τοις άλλοις, απολαμβάνει και ισχυρή ομοιογένεια, όμως χωρίς την πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη ξένων δυνάμεων θα καταρρεύσει. Αλλος λόγος σχετίζεται με το περιβάλλον. Στο βόρειο Νταρφούρ του Σουδάν τα επίπεδα βροχόπτωσης μεταξύ 1976-2005 έχουν ελλατωθεί κατά 34% σε σχέση με την περίοδο 1946-75. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί σταδιακά στη μετατόπιση της σαχαρικής ερήμου όλο και πιο βόρεια, με αποτέλεσμα τη μετατόπιση πληθυσμών και τη δημιουργία περιβαλλοντικών προσφύγων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι οικονομικοί λόγοι είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας ροκανίσματος της κυριαρχίας και η πατρίδα μας είναι από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη που το ένιωσαν στην πράξη. Οι όροι του δανείου που σύναψε με την Ευρωπαϊκή Ενωση και την Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά και οι όροι φερεγγυότητας των κρατών εν γένει για να μπορούν να δανειστούν στις διεθνείς αγορές προϋποθέτουν ξένη παρέμβαση στην εθνική οικονομία και κατά συνέπεια στον προϋπολογισμό για την Αμυνα, την Παιδεία και ούτω καθεξής. Και στις τρεις προαναφερθείσες περιπτώσεις το κράτος ως οντότητα υπάρχει μεν, λείπει όμως η πλήρης εξουσία αυτού επί των θεμελιωδών λειτουργιών του.
Ορισμένοι περιορισμοί στην εθνική κυριαρχία, όπως η επιβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ευπρόσδεκτοι, είτε γιατί δυναμώνουν τη συνοχή είτε γιατί προωθούν την απρόσκοπτη συνεργασία των κρατών. Η συνεχής παραχώρηση, όμως, εθνικής κυριαρχίας ως προς τη λήψη νευραλγικών αποφάσεων θα οδηγήσει αναγκαστικά σε τρία πιθανά μοντέλα κράτους: εκείνου που μόνο κατ’ όνομα κυβερνάται από τον λαό μέσω των αντιπροσώπων του, του ομοσπονδιακού πολυκράτους με κεντρική κυβέρνηση, και εκείνου στο οποίο η συλλογική συνείδηση προτιμάει να αντισταθεί στον παρεμβατισμό ακόμη και αν φέρει τη ρετσινιά του αδύναμου ή εύθραστου κράτους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου