Χρεοκοπία επ’ αόριστον

Του Δημήτρη Καζάκη

Οικονομολόγου – Αναλυτή

Τις τελευταίες ημέρες είδαμε να εκτυλίσσεται μια θεατρική παράσταση απείρου κάλλους. Η παράσταση αυτή άρχισε με τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρη­σαν οι ελεγκτές της τρόικας και ολο­κληρώθηκε αργά το απόγευμα της ίδι­ας ημέρας. Σ’ αυτή τη συνέντευξη Τύ­που οι εκπρόσωποι της τρόικας ξεκα­θάρισαν το νέο πλαίσιο πολιτικής που θα πρέπει να εφαρμόσει η κυβέρνη­ση του ΠΑΣΟΚ στο μεσοδιάστημα, ως το 2015. Πριν από την παράθεση των μέτρων, ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ, στην παρέμβασή του, ανέφερε ότι αυτά που έγιναν ως σήμερα αποσκοπούσαν απλώς στη σταθεροποίηση της οικο­νομίας, η οποία, όπως είπε, «ξέφυγε από την άβυσσο», και ότι τα δύσκολα για τον ελληνικό λαό τώρα αρχίζουν... Ο ίδιος υποστήριξε ότι«τώρα ξεκινά η β’ φάση του προγράμματος», η οποία θα χαρακτηρίζεται από «την επιτάχυν­ση όλων των μεταρρυθμίσεων».

Με στόχο τον «περιορισμό της σπα­τάλης», υποστήριξε ότι «διαρθρωτικές παρεμβάσεις» θα γίνουν παντού, στις πρώην ΔΕΚΟ, στη φορολογική πολιτι­κή, στο μισθολόγιο, στις κοινωνικές δαπάνες, στις ιδιωτικοποιήσεις... Τους μεσοπρόθεσμους στόχους ως το 2015 – με πρόσχημα τη μείωση του ελλείμ­ματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ – τους παρουσίασε ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτό ανέφερε ότι:

α) Συμφωνήθηκε «να υπάρξει για την περίοδο 2012 - 2014 εξοικονό­μηση από έσοδα και δαπάνες, ίση με το 8% του ΑΕΠ». Μιλάμε για ένα ποσό της τάξης των 20,5 δισ. ευρώ, πέραν αυτών που προβλέπονται ήδη στο μνη­μόνιο. Αρχικά εκτιμούσαν (τον προη­γούμενο Νοέμβρη) ότι, προκειμένου να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από το 3% του ΑΕΠ ως το 2014, θα πρέπει να υπάρξουν νέες παρεμβάσεις που αντιστοιχούν στο 5% του ΑΕΠ, ύψους 12,8 δισ. ευρώ. Το ποσοστό αυτό ανα­θεωρήθηκε σήμερα στο 8% του ΑΕΠ, η υλοποίηση του οποίου προϋποθέτει αιματηρή λιτότητα.

β) «Να υπάρξουν έσοδα από ιδιω­τικοποιήσεις ως το 2015, ύψους 50 δισ. ευρώ». Από αυτά, τα 15 δισ. ευρώ θα πρέπει να εισπραχθούν τη δι­ετία 2011 - 2012! Σε σχετική ερώτη­ση, απάντησε ότι τα έσοδα αυτά μπο­ρούν να διασφαλιστούν από την πώ­ληση εισηγμένων και μη εισηγμένων επιχειρήσεων του Δημοσίου, από την πώληση των συμμετοχών του Δημοσί­ου και των εμπορικών ακινήτων, ενώ σε σχετική παρατήρηση ανέφερε ότι η Ελλάδα δεν είναι ανάγκη να πουλή­σει μνημεία αρχαιοτήτων για την επί­τευξη του στόχου των 50 δισ. ευρώ... αρκεί «να χρησιμοποιηθεί η κρατική περιουσία για τη μείωση του χρέους» και επιτέθηκε ενάντια «στους λίγους που κερδίζουν από την κρατική περι­ουσία και αντιδρούν στην ιδιωτικοποίησή της»! Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι «η ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιου­σίας είναι προς όφελος του ελληνικού λαού»!

Τη συμφωνία τρόικας - κυβέρνησης ομολόγησε και το υπουργείο Οικονομικών στο ενημερωτικό σημείωμα που έστειλε, την ίδια ημέρα (την Παρασκευή), στον Τύπο αναφορικά με το τι προβλέπεται στην τρίτη επικαιροποίηση του μνημονίου. Στο ενημερω­τικό αυτό σημείωμα του υπουργείου διαβάζουμε ότι το επικαιροποιημένο μνημόνιο προβλέπει μεταξύ άλλων: «Ενίσχυση του προγράμματος απο­κρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας για την περίοδο 2012 - 2015. Ολοκλήρωση της καταγραφής και της δημιουργίας ενός χαρ­τοφυλακίου συμμετοχών και εμπορικά αξιοποιήσιμων ακινήτων ύψους του­λάχιστον 50 δισ. ευρώ. Στόχος είναι η συνολική είσπραξη εσόδων τουλάχι­στον 50 δισ. ευρώ την περίοδο 2011 -2015, εκ των οποίων τα 15 δισ. έως το 2012». Με άλλα λόγια, η κυβέρνηση είχε ήδη προσυπογράψει τις «υποδεί­ξεις» των ελεγκτών της τρόικας, πριν αυτοί δώσουν τη συνέντευξη Τύπου.

Με δεδομένο ότι τα τελευταία εί­κοσι χρόνια το σύνολο των αποκρατικοποιήσεων (ιδιωτικοποιήσεων) που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις από την εποχή Μητσοτάκη απέφεραν γύ­ρω στα 12 δισ. ευρώ, σημερινές τιμές, μπορεί να καταλάβει κανείς το μέγε­θος και το εύρος των ιδιωτικοποιήσε­ων που ζητά η τρόικα. Επιπλέον θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι κανε­νός είδους αποκρατικοποίηση - ιδιω­τικοποίηση δεν μπόρεσε να αντιμετω­πίσει ούτε την παθογένεια των δημο­σιονομικών της χώρας, ούτε την εκτί­ναξη του δανεισμού. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι οι δυο κύριες προφάσεις γι’ αυτές που χρησιμοποιήθηκαν δια­χρονικά είναι ακριβώς η μείωση των ελλειμμάτων και ο περιορισμός του δημόσιου δανεισμού. Αντί γι’ αυτό, στην τελευταία εικοσαετία για κάθε 1 δισ. ευρώ αποκρατικοποιήσεων (ιδι­ωτικοποιήσεων) είχαμε 18 δισ. ευρώ αύξηση του δημόσιου χρέους.

Χαριστικές συμβάσεις

Χώρια το γεγονός ότι κάθε µεγάλη ή µικρή αποκρατικοποίηση που έγινε συνδέθηκε µε σκανδαλώδεις χαριστι­κές συµβάσεις προς συγκεκριµένα επιχειρηµατικά συμφέροντα, ντόπια και ξένα, αλλά και µε τη δηµιουργία ιδιωτικών ολιγοπωλίων και µονοπω­λίων. Ταυτόχρονα οι αποκρατικοποι­ήσεις στέρησαν το ελληνικό Δηµόσιο από σηµαντικές δυνατότητες πρόσθε­των δηµοσιονοµικών εσόδων, που οι κυβερνήσεις έκαναν προσπάθεια να καλύψουν µε ένταση της φοροεπιδρομής και φυσικά µε τον δανεισµό. Τέλος, οι αποκρατικοποιήσεις στοιχί­ζουν σήµερα περισσότερο στον κρα­τικό προϋπολογισµό, παρά την εποχή που αναγκαζόταν να επιδοτεί τα (πλασµατικά) ελλείµµατα των δηµόσιων φορέων που ιδιωτικοποιήθηκαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι σήµερα το ελληνι­κό Δηµόσιο πληρώνει περισσότερα για να συντηρούνται οι «άγονες γραµµές» από ιδιώτες, που κάποτε κάλυπτε µε ίδια µέσα ο εθνικός αεροµεταφορέας πριν αυτός πουληθεί κοψοχρονιά. Το ίδιο ισχύει για όλες τις µεγάλες επιχει­ρήσεις, τις πρώην ΔΕΚΟ, που σήµερα µετά την ιδιωτικοποίησή τους στοιχίζουν µέσω των επιδοτήσεων, των εγ­γυήσεων, των προµηθειών κ.ο.κ. πολύ περισσότερα απ’ ό,τι όταν βρίσκονταν υπό δηµόσιο έλεγχο.

Για να εισπράξει λοιπόν η κυβέρνη­ση τα 50 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιή­σεις, πρέπει να ξεπουλήσει τα πάντα, κυριολεκτικά και µεταφορικά. Να εκ­ποιήσει ό,τι συµµετοχές έχει σε τρά­πεζες, στον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ, τα ΕΛΠΕ, την ΕΥΔΑΠ, τον ΟΠΑΠ. Εδώ να θυµίσουµε ότι το σύνολο των συ µ µετοχών του Δη­µοσίου ανέρχεται σε λίγο πάνω από 5 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό δεν καλύπτει ούτε καν τα πρώτα 15 δισ. που πρέπει να βρει η κυβέρνηση φέτος και του χρόνου. Επομένως πρέπει να βάλει χέρι στις υποδομές, σε λιμάνια, αερο­δρόμια και εγκαταστάσεις παντός εί­δους. Για παράδειγµα, ο πρώην αερο­λιµένας στο Ελληνικό, τα περιφερεια­κά αεροδρόµια, η συµµετοχή στο αε­ροδρόµιο των Σπάτων, το εθνικό οδικό δίκτυο, τα λιµάνια, οι αστικές συγκοι­νωνίες, η αµυντική βιοµηχανία και οι εγκαταστάσεις των ενόπλων δυνάµε­ων, τα πάντα...

Στόχος η δημόσια περιουσία

Θα πρέπει να θυµόµαστε ότι η επι­ταγή της τρόικας δεν ήρθε ως κεραυ­νός εν αιθρία. Το µάτι των δανειστών ήταν καρφωµένο εξαρχής στην κινητή και ακίνητη περιουσία του ελληνικού Δηµοσίου και γενικά της χώρας. Ο λό­γος είναι απλός. Γνωρίζουν πολύ κα­λά ότι το δηµόσιο χρέος, όσο κι αν το «κουρέψουν», δεν µπορεί να εξυπη­ρετηθεί και γι’ αυτό προσπαθούν να βάλουν χέρι στις εμπράγματες αξίες που διαθέτει ετούτος ο τόπος. Η τα­κτική αυτή δεν είναι καινούργια. Είναι παλιά και δοκιµασµένη σε πολλές χώ­ρες που βρέθηκαν σε ανάλογη κατά­σταση χρεοκοπίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1982, λίγους µήνες πριν πτωχεύσει επίση­µα το Μεξικό και ξεσπάσει η γνωστή κρίση χρέους της Λατινικής Αµερικής, ο Γουόλτερ Ρίστον, επικεφαλής τότε του τραπεζικού οµίλου της Citibank και σύµβουλος των προέδρων των Η ΠΑ από την εποχή του Ρίγκαν, απα­ντούσε ότι «µια χώρα δεν µπορεί να χρεοκοπήσει. Η χρεοκοπία είναι µια διαδικασία που αναπτύχθηκε από το δυτικό δίκαιο ώστε να συγχωρούνται οι υποχρεώσεις ενός προσώπου ή µι­ας επιχείρησης που οφείλει περισσό­τερα από όσα έχει. Όποια χώρα κι αν πάρουµε, σε όσο άσχηµη κατάσταση κι αν είναι, πάντα θα κατέχει περισ­σότερα από όσα χρωστάει. Το ζήτηµα είναι οι ταμειακές ροές και η θερα­πεία µε κατάλληλα προγράµµατα που ο χρόνος θα τα αφήσει να αποδώ­σουν» (New York Times, 14/9/1982). Με άλλα λόγια, το δόγµα των τραπε­ζιτών είναι να μην αφήσουν μια χώρα να χρεοκοπήσει επίσημα, προκει­μένου να βάλουν χέρι σ’ ό,τι κατέχει. Αρκεί να βρουν τρόπο να το ρευστο­ποιήσουν (να το µετατρέψουν σε τα­µειακές ροές) και φυσικά να εφαρ­µοστεί η κατάλληλη θεραπεία που θα επιτρέψει το ξεζούµισµα της χώρας επ’ αόριστον.

Οι τραπεζίτες τότε ένιωθαν ασφα­λείς διότι, εκτός από τις διεφθαρμέ­νες κυβερνήσεις των χωρών που εί­χαν δανείσει, είχαν επίσης και έναν ακόµη πολύ ισχυρό σύµµαχο: το ΔΝΤ. Οι επιτελείς και οι µηχανισµοί του ΔΝΤ φρόντισαν να εφαρµόσουν τη συνταγή αυτή µε καταστροφικό τρό­πο σε πάρα πολλές χώρες, πρωτίστως στη Λατινική Αµερική, αλλά και πα­γκόσµια. Η ίδια συνταγή εφαρµόζεται και σήµερα στην Ελλάδα µε δυο όµως καίριες διαφορές:

Αφενός, το γεγονός ότι η κυβέρνη­ση έχει υπογράψει µια πρωτοφανή στα χρονικά δανειακή σύμβαση, που παραχωρεί εκ προοιµίου και πριν καν επίσηµα ζητηθούν το σύνολο της δη­µόσιας περιουσίας, της ιδιωτικής πε­ριουσίας, ακόµη και του εθνικού εδά­φους. Αυτό σηµαίνει παραίτηση της χώρας «άνευ όρων και αµετάκλητα» της ασυλίας που φυσιολογικά της πα­ρέχει η άσκηση της εθνικής της κυρι­αρχίας.

Αφετέρου, η ένταξη της χώρας στην ευρωζώνη που της στερεί κάθε δυνατότητα, πρώτα και κύρια το εθνι­κό νόµισµα, αλλά και κάθε βασικό µα­κροοικονοµικό εργαλείο άσκησης οι­κονοµικής πολιτικής, που χρειάζεται για να αντιµετωπίσει την κρίση χρέ­ους. Πολύ περισσότερο από τη στιγµή που οι ισχυροί της ευρωζώνης και της Ε.Ε. προσανατολίζονται στην επιβολή «συµφώνου ανταγωνιστικότητας» και «οικονοµικής διακυβέρνησης», που στην πράξη σηµαίνει την ολοκληρω­τική υποδούλωση της χώρας στα κε­ντρικά όργανα της Ένωσης, χωρίς λό­γο και δικαίωµα στη διαµόρφωση των κεντρικών αποφάσεων.

Διεστραμμένη οικονομική... φαντασίωση

Οι ελεγκτές της τρόικας με τη συνέντευξή τους ήρθαν απλά να επιβεβαιώσουν ότι δεν επιτρέπουν, ακόμη, να επέλθει η ληξιαρχική πράξη πτώχευσης της χώρας. Όχι γιατί δεν έχει πτωχεύσει ήδη η χώρα, αλλά γιατί η Ζώνη και η Ένωση δεν έχει λύσει ακόμη το κουβάρι των αντιθέσεων ανάμεσα στους ισχυρούς για το τι πρέπει να κάνει και επιπλέον η ελληνική οικο­νομία δεν έχει ακόμη ρευστοποιηθεί σε ικανο­ποιητικό βαθμό, δηλαδή δεν έχει τις διαθέσιμες ταμειακές ροές, για τις οποίες μίλαγε ο Ρίστον.

Αυτό εξήγησε πρόσφατα και ο Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι, της διοίκησης της ΕΚΤ, σε μια πρόσφατη ομιλία του στο LSE (Οικονομική Σχολή του Λονδίνου) στις 9/11, όπου ανέφερε χαρα­κτηριστικά ότι υπάρχουν δυο σχέδια αντιμε­τώπισης της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη: Το σχέδιο Α, δηλαδή η δημοσιονομική προσαρμο­γή που εφαρμόζεται ήδη. Και το σχέδιο Β, δη­λαδή η επίσημη πτώχευση και η αναδιάρθρωση του χρέους. Σύμφωνα με τον Μπίνι Σμάγκι, το σχέδιο Α είναι αυτό που θα εξακολουθήσει να εφαρμόζεται και για τον σκοπό αυτό η Ζώνη άλ­λαξε τη συνθήκη της Λισσαβώνας έτσι ώστε το προσωρινό Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστω­τικής Στήριξης να μετατραπεί σε έναν μόνιμο Μηχανισμό Ευρωπαϊκής Σταθερότητας, που θα αναλάβει μετά το 2013 να συνεχίσει την κηδε­μονία των χωρών που βρίσκονται ήδη υπό αυτό το καθεστώς, όπως είναι η Ελλάδα και η Ιρλαν­δία ή όποιες άλλες χώρες θα χρειαστεί να εντα­χθούν στην πορεία.

«Ιδιοφυείς» ανοησίες

Ο κύριος αυτός εκτίμησε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να υποστεί το σχέδιο Α τουλάχιστον έως το 2020 με την προϋπόθεση ότι μπορεί να συντηρήσει το δημόσιο χρέος της στο επί­πεδο του 2012. Τι σημαίνει όμως συντήρηση του δημόσιου χρέους; Σημαίνει ότι ακόμη και οι κεντρικοί τραπεζίτες της ΕΚΤ θεωρούν ότι εί­ναι αδύνατος ο έλεγχος του δημόσιου χρέους της Ελλάδας αν ξεφύγει από την πρόβλεψη του 2012, η οποία είναι για 156% του ΑΕΠ. Για να συντηρηθεί σ’ αυτά τα επίπεδα θα πρέπει ο κρατικός προϋπολογισμός να παράγει πρωτο­γενή πλεονάσματα της τάξης του 6% επί του ΑΕΠ για κάθε χρόνο, με ετήσια άνοδο του ΑΕΠ ανάμεσα στο 3% και το 4% ετήσια και με επι­τόκια δανεισμού σε ±6%.

Φυσικά το σενάριο αυτό είναι σαν να λες ότι αν βάλω ρουλεμάν στη γιαγιά και την αμολήσω στην κατηφόρα της Κατεχάκη, τότε η τελική της ταχύτητα θα είναι ίδια µε αυτήν ενός αυτοκινή­του. Πρόκειται για µια διεστραμμένη φαντασί­ωση, διότι και µόνο η προσπάθεια να επιτευ­χθούν αυτοί οι στόχοι θα επιφέρει τέτοιες κα­ταστροφές στην κοινωνία και την οικονοµία της χώρας, θα βαθύνει τόσο πολύ την ύφεση στην οποία βρίσκεται ήδη η Ελλάδα, που είναι ζήτη­µα αν θα υπάρχει επιστροφή, τουλάχιστον για την επόµενη δεκαετία

Όµως τι εννοεί ο ιδιοφυής τραπεζίτης µε τη συντήρηση του δηµόσιου χρέους, αν βεβαίως επαληθευθεί η υπόθεση εργασίας που κάνει; Σηµαίνει ότι αφού σταθεροποιηθεί το δηµόσιο χρέος στο 156% του ΑΕΠ για το 2012 και το 2013, µετά υποτίθεται ότι θα αρχίσει να µειώ­νεται έτσι ώστε το 2020 να βρεθεί στο 120% του ΑΕΠ. Να βρεθεί δηλαδή στο επίπεδο απ’ όπου περίπου το παρέλαβε το µνηµόνιο. Και φυσικά θα πρέπει να πιστέψουµε ότι το 2020 η Ελλάδα δεν θα βρεθεί στο χείλος της πτώχευ­σης, όπως έγινε και το 2009. Αυτός κι αν είναι αισιόδοξος στόχος: Να υποστεί η χώρα τα πάν­δεινα προκειµένου να βρεθεί έπειτα από 10 χρόνια στο σηµείο απ’ όπου ξεκίνησε. Κι αυτό ο επιτετραµµένος του ΔΝΤ κ. Τόµσεν το ονοµάζει «σας σώσαµε από την άβυσσο»! Μήπως τελικά η «άβυσσος» είναι προτιµότερη από την κόλαση, ή µήπως τελικά η ασθένεια είναι καλύτερη από τη θεραπεία;

Κανείς δεν γλίτωσε

Ο Μπίνι Σµάγκι διαφωνεί και αντιτείνει τον εξής ισχυρισµό: «Τα τελευταία 20 χρόνια, 19 χώρες από τα 120 προγράµµατα προσαρµογής του ΔΝΤ είχαν αναδιάρθρωση χρέους». Με αυτόν τον τρόπο θέλει να πει ότι το εναλλακτικό σχέδιο Β, δηλαδή η επίσημη πτώχευση και αναδιάρθρω­ση χρέους, είναι µια επιλογή µε µεγαλύτερο κόστος. Το ερώτηµα όµως που δεν απαντά είναι το εξής: Πόσες από τις χώρες που συνέχισαν µε προγράµµατα του ΔΝΤ γλίτωσαν από το χρέος και τις διαρθρωτικές προσαρµογές; Καµία. Οι µόνες χώρες που έστω και προσωρινά γλίτωσαν από τον βραχνά της χρεοκοπίας είναι µόνο εκεί­νες που µονοµερώς χρεοκόπησαν και έσβησαν έστω µέρος των χρεών τους. Φυσικά υπάρχει πάντα και η επιλογή να µην πληρώσει ένας λαός το τοκογλυφικό χρέος που του έχουν επιβάλει και έχει κάθε έννοµο δικαίωµα να το κάνει. Αλ­λά αυτό ούτε να το σκέφτονται δεν θέλουν οι τραπεζίτες.

Λύση απελπισίας

Οι χώρες και οι λαοί είχαν πάντα ως εναλ­λακτική, ως λύση απελπισίας την επίσημη πτώχευση, έστω κι αν δεν είχαν τις δυνάμεις να επιβάλουν την ακύρωση των χρεών τους. Από μια επίσημη πτώχευση, ό,τι σοκ κι αν επιφέρει στην οικονομία και προπαντός στην κοινωνία μιας χώρας, μπορεί να ανακάμψει μια εθνική οικονομία. Ποτέ δεν χάθηκε μια χώρα κηρύττοντας πτώχευση. Η ιστορία της Ελλάδας το αποδεικνύει περίτρανα. Το ερώτημα είναι το εξής: Μπορεί να αντέ­ξει μια χώρα τη λύση της εσαεί χρεοκοπίας που προωθούν οι τραπεζίτες και οι πολιτικοί της ευρωζώνης; Ή μήπως επειδή γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να αντέξει, βιάζονται να μεταφέρουν όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία της ελληνικής οικονομίας στον άμεσο έλεγχο των κεντρικών οργάνων της Ένωσης με σκοπό να τα διασώσουν από την επερχόμενη διάλυση της χώρας; Όσο για τον πληθυσμό, υπάρχει πάντα η ελεύθερη μετακίνηση προσώπων και επαγγελμάτων κι όποιος μπορεί ας επιβιώσει. Μήπως τελικά η χρεοκοπία στο διηνεκές που προωθείται θα μας κάνει να παρακαλάμε σαν χώρα και σαν λαός να είχαμε πτωχεύσει ήδη από το 2009;

πηγή