(Καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο)
Όταν πριν από περίπου 15 χρόνια ο αείμνηστος δικηγόρος Ι. Σταμούλης ξεκινούσε στα ελληνικά δικαστήρια τη δικαστική διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων για τη ναζιστική θηριωδία στο Δίστομο, ουδείς φανταζόταν ότι η υπόθεση αυτή θα αποτελούσε σήμερα μια κορυφαία διαμάχη μεταξύ Γερμανίας-Ιταλίας και Ελλάδας, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Η πρόσφατη επιτυχία της Ελλάδας, στην οποία αναγνωρίσθηκε δικαίωμα παρέμβασης στη σημαντική αυτή δίκη, αναδεικνύει ωστόσο, όπως τονίζει στην «Κ.Ε.» ο αρχιτέκτονας της ελληνικής προσφυγής με εμπειρία στα θέματα αυτά, καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Στ. Περράκης, τη σημασία της διεκδίκησης των εθνικών μας αξιώσεων έναντι «φίλων» και εταίρων, ακόμη και σε δύσκολες συγκυρίες.
Ε Πόσο μεγάλη ήταν η επιτυχία;
Α Η παρέμβαση τρίτου κράτους σε εκκρεμούσα διαφορά στο Διεθνές Δικαστήριο (Δ.Δ.) -αυστηρά οριοθετημένη από τους διαδίκους- είναι μια δύσκολη δικονομική διαδικασία. Η αιτούσα παρέμβαση πρέπει να αποδείξει έννομο συμφέρον και τις τυχόν επιπτώσεις σε αυτήν από την απόφαση του Δ.Δ. Ετσι, η δυνατότητα παρέμβασης αντιμετωπίζεται από το Δ.Δ. επιφυλακτικά, με λίγες περιπτώσεις αποδοχής (3 στις 9 σε 66 χρόνια ζωής του Δ.Δ.). Από την πλευρά αυτή, αποτελεί επιτυχία η αποδοχή της παρέμβασης. Εφόσον η Ελλάδα δεν έχει εκτελέσει -ακόμη- την απόφαση «Δίστομο», ούτε έχει θέσει μέχρι σήμερα στη Γερμανία αυτοτελώς και τυπικά ζήτημα πολεμικών επανορθώσεων για τη συμπεριφορά των δυνάμεων κατοχής στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (ή και το αναγκαστικό δάνειο), η παρέμβαση ήταν, για ηθικούς, νομικούς, πολιτικούς λόγους, επιβεβλημένη.
Ε Τι θα γίνει τώρα;
Α Η διάταξη του Δ.Δ. άνοιξε το δρόμο για την προφορική διαδικασία στην υπόθεση (12-16 Σεπτεμβρίου 2011). Η Ελλάδα θα παραστεί ως μη διάδικος και θα διατυπώσει τις απόψεις της για τις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων, που τυγχάνουν εκτέλεσης στην Ιταλία, υπό το φως της αρχής της κρατικής ετεροδικίας. Κεντρικό ζήτημα στη δίκη είναι, αν στο σύγχρονο διεθνές δίκαιο η εθιμική αρχή της ετεροδικίας του κράτους κάμπτεται όταν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο (εγκλήματα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία κ.λπ.), δηλαδή κανόνες υπέρτατης αξίας (jus cogens) κατά την αντίληψη της διεθνούς κοινότητας.
Ε Τι κρίνεται;
Α Οι επίδικες αποφάσεις ιταλικών δικαστηρίων -μεταξύ των οποίων και εκείνη για το Δίστομο- δεν «σεβάστηκαν» την ετεροδικία που έπρεπε να απολαμβάνει, κατά την άποψή της, η Γερμανία (όπως και οι πρωτοποριακές θέσεις του Πρωτοδικείου Λιβαδειάς και Αρείου Πάγου στην εμβληματική υπόθεση «Δίστομο»). Το ζήτημα, επομένως, δεν αφορά μόνο την Ιταλία και εμμέσως τους «Διστομίτες», αλλά έχει πανανθρώπινες διαστάσεις, που συνοψίζονται στο ότι το κράτος δεν μπορεί, σήμερα, να «κρύβεται» πίσω από την κυριαρχία/ετεροδικία του για να μην υποστεί τις συνέπειες των ενεργειών του σε ένοπλες συρράξεις-κατοχές (η Γερμανία χθες... άλλοι σήμερα). Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την έκβαση μιας δίκης στη Χάγη. Πάντως, η απόφαση θα έλθει σε μια περίοδο μεγάλης κινητικότητας γύρω από το ζήτημα της επανόρθωσης ιδιωτών από διεθνείς πολεμικές ενέργειες κρατών (βλ. υποθέσεις στο Δικαστήριο του Στρασβούργου, Εφετείο Χάγης για τα θύματα της Σρεμπρένιτσας κ.λπ.). Σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειες θα είναι πολυσήμαντες για Ιταλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ευρώπη, τον κόσμο, το διεθνές δίκαιο. Ελπίζω θετικές.
Ε Ποιο είναι το συμπέρασμα;
Α Το δίδαγμα και από άλλα παραδείγματα του παρελθόντος (π.χ., Υπόθεση εμπάργκο κατά ΠΓΔΜ στο Δικαστήριο) είναι ότι ανεξάρτητα από πολιτικές συγκυρίες και νομικές δυσκολίες, που σε τελευταία ανάλυση είναι πάντα εκεί για να «φοβίζουν», όταν υπάρχει πίστη στο στόχο, αξιοποίηση των θεσμικών δυνατοτήτων της διεθνούς δικαιοταξίας και του διεθνούς δικαίου, διεκδίκηση με στέρεα πεποίθηση ότι διεθνείς αξιώσεις προβάλλονται και έναντι «φίλων» εταίρων, τότε μπορεί να κερδίσεις, κάτι, οτιδήποτε, είναι σημαντικό για την πατρίδα και τα συμφέροντά της τη δεδομένη στιγμή.
Ε Πόσο επηρεάζει η διεθνής θέση των κρατών;
Α Το Διεθνές Δικαστήριο εφαρμόζει και ερμηνεύει διεθνές δίκαιο. Επομένως, εκδίδει καλές ή λιγότερο καλές ή κακές αποφάσεις, όπως κάθε δικαστήριο. Οχι ως αποτέλεσμα «στρατηγικών συσχετισμών». Το διεθνές δίκαιο δεν λειτουργεί στο κενό, αλλά κινείται σε ένα διεθνές πολιτικό περιβάλλον, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, κατά την άποψη των 15 δικαστών, ο ρόλος των οποίων είναι καθοριστικός. Για το Δ.Δ. υπάρχουν κράτη, μέρη στο Καταστατικό του, χωρίς άλλο διακριτικό πρόσημο που η εκάστοτε διεθνής-εθνική συγκυρία διαμορφώνει. Ετσι, αντιμετωπίζεται και η Ελλάδα. Στο ίδιο πλαίσιο, για σκεφτείτε, στην υπόθεση ΠΓΔΜ/Ελλάδα για την ενδιάμεση συμφωνία και τη μη ένταξη της πρώτης στο ΝΑΤΟ, το Διεθνές Δικαστήριο -στην απόφασή του που θα βγει μέχρι τέλη 2011- πώς θα κινηθεί; Γενικότερα, κάθε υπόθεση-διαφορά ενώπιον του Δ.Δ. έχει τη δική της αυτοτέλεια, χειρισμό και επομένως αντιμετώπιση από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου. Απλά, αν η Ελλάδα φέρει ενώπιον του Δ.Δ. άλλες τυχόν διαφορές της, θα αποτελεί μια επιβεβαίωση της διακηρυγμένης θέσης της για το ρόλο του διεθνούς δικαίου, και των διεθνών θεσμών σε ένα κόσμο ειρήνης και δικαιοσύνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου