H εύκολη λύση της εφεδρείας.

Του Δημήτρη Μπουραντά

Τουλάχιστον δεκαπέντε χρόνια πριν, είχα υποστηρίξει ότι η Ελλάδα αποτελεί την τελευταία «σοβιετικού τύπου», χώρα στην Ευρώπη και ότι αυτή η εθνική ασθένεια θα είχε τραγικές συνέπειες.

Κρατισμός σημαίνει ότι ενώ έχουμε ένα κράτος (όχι τεράστιο σε σύγκριση με τις χώρες της Ε.Ε) που κυριαρχεί σε όλους τους τομείς και απορροφά τεράστιους πόρους, όχι μόνο δεν παρέχει υπηρεσίες στους πολίτες και επιβάλλει ένα αντιπαραγωγικό, αντιαναπτυξιακό και ταυτόχρονα αντικοινωνικό πλαίσιο. Έτσι, αντί το κράτος ν’ αποτελεί φορέα οικονομικής ανάπτυξης, θεσμικού εκσυγχρονισμού, πρόνοιας, εγγυητή της δικαιοσύνης, της ισονομίας του κοινού καλού και εθνικού συμφέροντος, μετατράπηκε σε όργανο εξυπηρέτησης των επιμέρους συμφερόντων των κυβερνώντων, των συντεχνιών, των κρατικοδίαιτων επαγγελματικών ομάδων και των πελατειακών σχέσεων για την εξασφάλιση του κομματικού συμφέροντος.

Αυτό, είχε ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση παθογενειών που χαρακτηρίζουν σήμερα το δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Η πρώτη σοβαρή ασθένεια είναι οι σαθρές και δαπανηρές δομές, η γραφειοκρατία και οι αναποτελεσματικές διαδικασίες.

Δεύτερον, το κράτος πάσχει από έλλειμμα ικανών επαγγελματικών στελεχών με ικανότητες διοίκησης και ηγεσίας αφού η εξουσία των οργανισμών συγκεντρώνεται στα πολιτικά, κομματικά και συνδικαλιστικά πρόσωπα. Έτσι δεν εξασφαλίζεται το αποτελεσματικό μάνατζμεντ, η συνέχεια και η συνέπεια της υλοποίησης σχεδίων. 

Η τρίτη παθογένεια του κράτους αφορά τους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτό. Ένα μεγάλο πρόβλημα εδώ είναι η ανορθολογική κατανομή των εργαζομένων. Χαρακτηριστικό όλων σχεδόν των δημόσιων οργανισμών είναι το πλεόνασμα εργαζομένων στα «μετόπισθεν», δηλαδή σε κεντρικές, διοικητικές, υποστηρικτικές και επιτελικές υπηρεσίες, και το έλλειμμα αυτών που εργάζονται στο «μέτωπο», δηλαδή που παράγουν υπηρεσίες και εξυπηρετούν τους πολίτες. Εκτός αυτού, υπάρχει τεράστιο έλλειμμα σύγχρονων συστημάτων Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού (προσλήψεων, προαγωγών, αξιολόγησης, αμοιβών και κινήτρων) που είναι απαραίτητα για την αξιοκρατία, τη δίκαιη αμοιβή, την κινητοποίηση και την ανάπτυξη των εργαζόμενων.

Τέταρτο πεδίο ανεπάρκειας τους κράτους, είναι η έλλειψη συστημάτων προγραμματισμού, ελέγχου και δεικτών μέτρησης των επιδόσεων, όπως είναι η παραγωγικότητα, η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα.

Πέμπτον, οι προηγούμενες ασθένειες οδήγησαν στη δημιουργία της κακής  δημοσιουπαλληλικής κουλτούρας ή νοοτροπίας που με τη σειρά της προσδιορίζει ακατάλληλες στάσεις και συμπεριφορές στην πλειοψηφία των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα. Αυτή η κουλτούρα, δεν αφορά την ποιότητα των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα με την ευρεία έννοια. Πάντα πιστεύω ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είναι διαφορετικής φυλής Έλληνες. Όμως, δυστυχώς ο κομματισμός και τα όσα προηγηθήκαν είχαν ως συνέπεια, την αλλοτρίωση, τον ευνουχισμό, τη τελμάτωση, την παθητικότητα, την απόσυρση και συνειδητά ή μη συνειδητά την ενστέρνιση της «δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας».

Όλα όσα προανέφερα, δεν επέτρεψαν στο κράτος να αναπτύξει την ικανότητα της προσαρμογής και της συνεχούς βελτιωτικής αλλαγής. Παρά τα τόσα εξαιρετικά παραδείγματα και τόσες βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών, το Ελληνικό κράτος δεν αλλάζει, δεν εκσυγχρονίζεται, δεν βελτιώνεται, αλλά χειροτερεύει.

Συνεπώς, το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι το μέγεθος του κράτος και ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά το πώς χρησιμοποιείται, το πώς είναι οργανωμένο, το πώς διοικείται, το πώς λειτουργεί, το τι προσφέρει και σε ποιους. Δηλαδή, ότι δεν αποτελεί ουσιαστικό μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας,  εγγυητή της τήρησης των νόμων, της κοινωνικής συνοχής και φροντίδας, κτλ. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε ένα περίσσευμα κρατισμού και ένα τεράστιο έλλειμμα κράτους. Αυτό το πρόβλημα, τις συνέπειες, τις αιτίες του και τις κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση του αναλύω στο υπό έκδοση βιβλίο μου «Το Γράμμα της Ελπίδας» εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗΣ.

Με αυτά τα δεδομένα, το μέτρο της εφεδρείας αποτελεί μια εύκολη και ανελέητη λύση. Είναι ανελέητη διότι ανεξάρτητα από το πώς διορίστηκαν οι «έφεδροι» θα έχει δραματικές συνέπειες. Είναι εύκολη λύση, διότι η κυβέρνηση, λόγω έλλειψης βούλησης και ικανότητας, δεν έψαξε να βρει κάποια καλύτερη που, από τη μια, δεν θα οδηγούσε σε αυτό το οδυνηρό μέτρο και, από την άλλη, θα είχε μεγαλύτερη συμβολή στο έλλειμμα από ότι τα 300 εκατομμύρια που θα έχει από τις 30000 «έφεδρους». Μια πιο ανθρώπινη και ταυτόχρονα πιο αποτελεσματική λύση θα ήταν η ριζική ανακατανομή του ανθρώπινου δυναμικού με βάση τις ανάγκες του κράτους και ιδιαίτερα τις επείγουσες ανάγκες που δημιουργεί το μνημόνιο και η μείωση των ελλειμμάτων. Κατ’ αρχήν, η κυβέρνηση μπορούσε να δημιουργήσει έκτακτους μηχανισμούς για την πάταξη της φοροδιαφυγής, της εισφοροδιαφυγής και της δασμοδιαφυγής, επιλέγοντας από τις εκατοντάδες χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους εκείνους που έχουν τα τυπικά προσόντα (π.χ οικονομικές σπουδές), και μπορούν με ταχύριθμη εκπαίδευση ν’ αποδώσουν. Αν, για παράδειγμα διέθετε, τρεις χιλιάδες τέτοιους υπαλλήλους και τους εκπαίδευε μόνο στον έλεγχο του πόθεν έσχες και αν ο καθένας από αυτούς έκανε μόνο έναν έλεγχο την ημέρα, μέσα σε έξι μήνες θα είχαν ελεγχθεί 360.000 φορολογούμενοι που διαθέτουν μεγάλη περιουσία και δαπανηρά τεκμήρια διαβίωσης. Είμαι βέβαιος ότι τα έσοδα του κράτους με μια τέτοια έκτακτη δράση θα ήταν πολλαπλάσια των 300 εκατομμύρια της εφεδρείας. Ανάλογη δράση μπορούσαν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν με ταχύτητα για τις εκκρεμείς υποθέσεις στα φορολογικά δικαστήρια, την εισφοροδιαφυγή, τη δασμοδιαφυγή και τον εσωτερικό έλεγχο του κράτους.

Ένα άλλο παράδειγμα, αποτελεί η ενίσχυση με ανθρώπινο δυναμικό της αστυνομίας. Ένα μεγάλο ποσοστό των αστυνομικών ασχολούνται με διεκπαιρεωτική, διοικητική και γραφειοκρατική εργασία. Όλα αυτά  μπορούσαν να τ’ αναλάβουν δημόσιοι υπάλληλοι από μετάταξη, ώστε χιλιάδες αστυνομικοί ν’ ασχοληθούν ως μάχιμοι στις δράσεις του αστυνομικού έργου. Αυτό,  εκτός από την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της συνεχώς ανερχόμενης εγκληματικότητας, θα έφερνε και αρκετά έσοδα λόγω της πάταξης της παρανομίας.

Ανέκαθεν, ήμουν ενάντια στον κρατισμό, στο ρουσφέτι, στις πελατειακές σχέσεις, το κομματικό και συντεχνιακό κράτος. Πάντα πίστευα στο κανόνα 2:2x2=4, δηλαδή, ότι το κράτος έπρεπε να έχει τους μισούς υπαλλήλους, να τους πληρώνει δυο φορές περισσότερα και να έχει τέσσερις φορές υψηλότερη παραγωγικότητα. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί με τη λύση της εφεδρείας και των απολύσεων. Η μείωση των υπαλλήλων μπορεί να πραγματοποιηθεί ανθρώπινα μέσω των συνταξιοδοτήσεων. Αυτό που προέχει και επείγει είναι η ριζική αναδιοργάνωση του κράτους και η αποτελεσματική αξιοποίηση των εργαζομένων για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων και τη βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες που τόσο ανάγκη τις έχουν σε τούτους τους δύσκολους καιρούς. Δυστυχώς, η ανικανότητα, ο ερασιτεχνισμός, η έλλειψη βούλησης της κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος συνολικά μας οδηγούν με συνέπεια στο να γίνουμε μια τριτοκοσμική χώρα.    

* είναι συγγραφέας, καθηγητής Μάνατζμεντ & Ανθρώπινου Δυναμικού. Συντονιστής της Κίνησης Πολιτών «Ο κύκλος των χαμένων αξιών».  
πηγή